Keuzestress? Zo ga je ermee om

Psychologen Barbara van der Steen en Nina Timmermans staan in de podcast Hoe maak je een goede keuze? stil bij een aantal vragen over kiezen. Wat is kiezen eigenlijk? En bestaat de juiste keuze? Wat ervaren we zelf? En aan het eind vatten ze dat samen in een aantal tips en reflectie-vragen voor ieders leven. Hieronder lees je wat ik uit deze podcast meeneem. En hier kun je de podcast helemaal terugluisteren.

Wat is een goede keuze?

De eerste vraag in deze podcast is uiteraard: bestaat een ‘goede keuze’ wel? “We weten eigenlijk allemaal dat het recept voor de goede keuze niet bestaat, want je weet nooit van tevoren hoe een keuze gaat uitpakken” zegt Barbara. Maar deze vraag houdt ons wel bezig, want we zijn er de hele dag mee bezig. Zoals Nina aangeeft: “Soms heb ik het gevoel dat het vormgeven van je leven, aaneengesloten keuzeprocessen zijn. Wat voor project doe ik wel/niet, met welke trein ga ik, voor wie maak ik tijd en voor wie niet?” Je bent constant bezig met het maken van keuzes.

Het verschil tussen ‘wat’ en ‘wanneer’ kiezen

Barbara maakt het onderscheid in ‘wat’ en ‘wanneer’ kiezen. “Veel mensen verwarren in keuzes dat ze gaan nadenken over het wat, bijv. waar moeten we wonen, terwijl het gaat om wanneer, dus wanneer moeten we kiezen waar we gaan wonen. Vaak weet je allang dat je een keuze gaat maken, bijvoorbeeld een andere baan kiezen, je weet alleen niet wanneer. Vaak zitten we al na te denken over iets wat nu nog niet een keuze is maar getriggerd wordt door anderen. In deze tijd hebben we veel prikkels van vrienden en social media waardoor we denken dat we in een keuzevraagstuk zitten omdat we anderen die keuze zien maken, bijv. vrienden die uit de stad gaan wonen.”

Hebben we controle over onze keuzes?

Ook een interessante vraag die besproken wordt: “Is kiezen een cognitief, rationeel proces waar je controle over hebt?” Er wordt besproken wat andere psychologen en filosofen hierover zeggen. Soms dient een beslissing zich aan, op een gegeven moment weet je het en tot die tijd is het vooral wachten. Barbara geeft aan: “Vaak weet je het vaak in je lijf wat je gaat kiezen. Bijv. je wordt gevraagd voor een project en je weet eigenlijk al dat je ‘nee’ gaat zeggen, maar denkt toch dat je in een keuzeproces zit omdat je erover na gaat denken. Je denkt na over vragen als: wie moet het anders doen? Dit moet ik er toch bij kunnen doen? In je lijf zit het onbewuste die de keuze al heeft gemaakt, maar je wilt de ‘nee’ kunnen communiceren en dan denk je dat je in een keuzeproces zit. Dit heeft meer te maken met voldoen aan verwachtingen. De keuze is allang gemaakt, maar we hechten eigenlijk waarde over hoe we gaan antwoorden. Tip is dus: kijk vaker naar binnen, kijk naar dat besluit die zich aandient.”

Kunnen we voor- en nadelen wel opwegen?

“Wat mensen lastig vinden is dat een keuze altijd iets prettigs heeft, bijvoorbeeld “ik ben op het platteland gaan wonen, mijn kind kan buiten spelen, geen wachtlijsten op school” en een nadeel “nu is mijn kind 14 en is het saai voor hem.” Achteraf kun je denken het was een verkeerde keuze. Dus soms heb je ooit een keuze gemaakt en die was prettig, maar die heeft een ander bijeffect nu. Dit gaat dus over: kunnen we die nadelen zien als onderdeel van het leven? Achteraf kun je zulke voor en nadelen afwegen, maar vooraf kan dat niet.”

Het gaat om de ervaring

Ten slotte denk ik hieraan de volgende keer dat ik spijt heb van een beslissing. Barbara zegt “Keuzes maken is vaak een intern proces. Veel mensen denken bij keuzes in of – of. Als ik links kies, verlies ik rechts wat. En dat is een misverstand. We willen controle hebben, we willen het goed doen, terwijl het leven gaat om wat je ervaart en hoe die ervaringen jou verrijken. Daar horen fijne dingen en niet fijne dingen bij. Maar als we door de niet fijne dingen altijd onze keuzes gaan her evalueren leven we eigenlijk gek. Dat is een soort ontkenning van die dualiteit.”